Farklı Melez Kombinasyonlarından Elde Edilen Gerçek Patates Tohumlarının 

(GPT) Sera Koşullarındaki İlk Generasyonunda Bazı Verim Unsurlarının

 Belirlenmesi

Çalışmanın Amacı

     Kültürü yapılan patates (Solanum tuberosum) autotetraploid olup, vejetatif olarak çoğaltılmaktadır. Bu iki özellik nedeniyle patates ıslah çalışmaları diğer pek çok bitkiden farklı şekilde yürütülmektedir. Patates ıslahında ilk yıl çok sayıda melez bitki ile başlanmakta; erken generasyonlarda yapılan seleksiyon çalışmaları ile populasyon genişliği hızlı bir şekilde azaltılmaktadır. Erken generasyonda çok sayıda materyal ile çalışıldığı için, bu dönemdeki seleksiyon kriterleri kolay ve uygulaması basit olmalıdır.

     Patates ıslahında erken generasyonda yumru verimi özelliklerinin nispi öneminin belirlenmesi amacıyla yapılan bir çalışmada, fide generasyonunda yumru sayısının, ortalama yumru ağırlığından daha önemli olduğu, erken klonal generasyonlarda ise ortalama yumru ağırlığının daha önemli olduğu, ortalama yumru ağırlığı kriterinin kalıtsallığının yumru sayısından daha yüksek olduğu belirlenmiştir (Gopal, 2006).  Bunlar dışında örneğin ekilen gerçek patates tohumlarının (GPT) bin tane ağırlığı ile yumru verimi, yumru sayısı, ortalama yumru ağırlığı gibi görsel seleksiyonda etkili olan özellikler arasındaki ilişkilerin belirlenmesi, ıslahçılara uygun ebeveynlerin seçimi konusunda önemli ipuçları verebilecektir.

     Bu çalışmada, 15 farklı melez kombinasyonuna ait GPT’lerin ilk generasyondaki ortalama yumru sayısı, yumru verimi ve tek yumru ağırlığı değerleri ile bu değerlerin birbirleriyle ve GPT’lerin bintane ağırlığıyla olan korelasyonlarının belirlenmesi amaçlanmıştır.

Materyal ve Yöntem

     Çalışmada, 2008 yılında Niğde Patates Araştırma Enstitüsünde yapılan melezlemeler sonucu elde edilen 15 melez kombinasyonuna ait gerçek patates tohumları kullanılmıştır. Deneme öncesi tüm kombinasyonlardan elde edilen melez GPT’lerin ortalama 100-tohum ağırlığı belirlenmiştir. Melez tohumlar, Hatay’da sera içerisinde 2:1 torf/perlit karışımı ile doldurulan kasalara 14.11.2008 tarihinde elle ekilmişlerdir. Melez bitkiler, 9-12 Mart 2009 tarihleri arasında hasat edilmiş ve her kombinasyondan 300 bitkide yumru sayısı, yumru verimi ve ortalama yumru ağırlığı değerleri belirlenmiştir. Ayrıca, ölçülen yumru değerlerinin geometrik ortalaması ve harmonik ortalaması belirlenmiş ve tüm özellikler ile GPT’lerin bin tane ağırlıkları arasındaki korelasyon katsayıları hesaplanmıştır.

Çizelge 2.  Farklı melez kombinasyonlarına göre elde edilen yumru      özellikleri ile GPT’lerin bintane ağırlıkları arasındaki korelasyonlar.

		BTA	OYS	BYV	TYA
Yumru Sayısı	AO	0,151	1,000	0,769**	-0,230
(adet/bitki)	GO	0,286	0,613*	0,408	-0,025
(OYS)	HO	0,140	0,978**	0,734**	-0,060
Yumru Verimi	AO	0,311	0,769**	1,000	0,610*
(g/bitki)	GO	0,455	0,439	0,791**	0,760**
(BYV)	HO	0,371	0,785**	0,956**	0,530
Tek Yumru	AO	0,353	-0,023	0,610*	1,000
Ağırlığı (g)	GO	0,393	0,106	0,707*	0,985**
(TYA)	HO	0,470	0,246	0,777**	0,920**

AO: Aritmetik Ortalama, GO: Geometrik Ortalama, HO: Harmonik Ortalama

                                                                                        

         

        

Çizelge 1. Farklı melez kombinasyonlarınadan elde edilen GPT’lerin bin tane ağırlıkları ile melez GPT’lerin ekimi sonucu elde edilen yumru sayısı, bitki verimi ve tek yumru ağırlığı açısından elde edilen ortalama değerler.

Melez Kombinasyonları 1000-tane Ağırlığı (g) Yumru Sayısı (adet/bitki) Yumru Verimi (g/bitki) Tek  Yumru Ağırlığı (g) AO GO HO AO GO HO AO GO HO Atlantic x Granola 0,62 5,6 (1,0-17,0) 3,2 4,2  11,60 (0,1-43,6) 6,2 7,2 2,10 (0,3-7,60) 1,9 1,7 Lady Rosetta x Van Gogh 0,67 3,8 (1,0-11,0) 3,2 2,7    8,68 (0,2-43,1) 6,6 4,3 2,47 (0,2-10,5) 2,1 1,6 Provento x Granola 0,73 4,4 (1,0-11,0) 4 3,5    7,61 (0,4-28,2) 6,1 4,7 1,78 (0,2-7,40) 1,6 1,3 Atlantic x Konsul 0,71 3,7 (1,0-11,0) 3,3 2,9    7,08 (0,7-33,1) 5,7 4,4 2,00 (0,3-8,60) 1,7 1,5 Atlantic x Anais 0,78 3,6 (1,0-9,00) 3,2 2,9  10,39 (1,1-73,0) 8,5 6,6 3,08 (0,5-24,3) 2,6 2,2 Atlantic x Hermes 0,6 3,1 (1,0-11,0) 2,8 2,4    5,54 (0,4-25,0) 4,1 2,8 1,80 (0,1-6,70) 1,5 1,2 Lady Rosetta x Granola 0,71 4,6 (1,0-13,0) 4,1 3,5    8,82 (0,3-33,4) 7,4 5,7 2,08 (0,3-8,60) 1,8 1,6 Atlantic x Laura 0,58 3,6 (1,0-9,00) 3,3 3    7,13 (0,4-23,5) 5,8 4,2 2,01 (0,2-7,50) 1,8 1,5 Atlantic x Ranger Russet 0,59 4,2 (1,0-22,0) 3,8 3,4    7,67 (0,5-27,2) 6,3 4,7 1,91 (0,3-5,00) 1,7 1,4 Lady Rosetta x Soleia 0,49 4,0 (1,0-10,0) 3,6 3,1    8,86 (0,3-29,3) 7,1 5,1 2,37 (0,2-10,1) 2 1,6 Agria x Granola 0,65 3,7 (1,0-13,0) 3,2 2,8    7,80 (0,3-28,8) 6,2 4,3 2,30 (0,1-9,60) 1,9 1,5 Desiree x Soleia 0,56 2,9 (1,0-10,0) 2,5 2,2    4,82 (0,4-15,8) 3,9 3 1,86 (0,2-8,60) 1,6 1,3 Milva x Granola 4,8 (1,0-13,0) 4,3 3,7  10,91 (0,2-38,4) 8,6 5,8 2,28 (0,2-10,0) 2 1,7 Agria x Van Gogh 4,4 (1,0-9,00) 4 3,4    8,80 (0,3-33,2) 7,1 5 2,05(0,3-5,60) 1,8 1,5 Provento x Marfona 4,5 (1,0-12,0) 4 3,5  11,08 (5,6-30,9) 8,9 6,2 2,57(0,4-7,40) 2,2 1,9